Nadreaktywność pęcherza moczowego (ang. overactive bladder, OAB) jest zespołem wieloobjawowym, w skład którego wchodzą takie symptomy jak parcia naglące, częstomocz, nocturia oraz ucieczki moczu poprzedzone parciem. U większości pacjentów z OAB współistnieje kilka z powyższych objawów, co może przyczyniać się do obniżenia skuteczności pierwszej linii terapii, polegającej na leczeniu behawioralnym, modyfikacji nawyków żywieniowych oraz wykonywaniu ćwiczeń mięśni dna miednicy.
W badaniach epidemiologicznych stwierdzono, że nadreaktywność pęcherza moczowego może dotyczyć od 7 do 27% mężczyzn oraz 9 do 43% kobiet, co potwierdza, że OAB jest choroba społeczną. Wykazano również, że częstość występowania tego schorzenia oraz stopień nasilenia jego objawów wzrasta wraz z wiekiem pacjentów.
Nowością w algorytmie leczenia farmakologicznego jest możliwość rozpoczęcia terapii od mirabegronu, bez konieczności wcześniejszej próby terapii z użyciem leków antymuskarynowych. Pozwala to na wdrożenie terapii z nowym lekiem, którego mechanizm działania opiera się na pobudzaniu receptorów beta-3-adrenergicznych, zlokalizowanych w pęcherzu moczowym. Rozpoczęcie farmakoterapii nadreaktywności pęcherza moczowego od mirabegronu pozwala na skuteczne leczenie pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do przyjmowania klasycznych leków antycholinergicznych.
Autorzy raportu Amerykańskiego Towarzystwa Urologicznego zauważają, że w przypadku występowania epizodów naglącego nietrzymania moczu całkowite ustąpienie tej niezwykle uciążliwej dolegliwości po wdrożeniu terapii antymuskarynowej zaobserwowano tylko u tych chorych, u których nasilenie symptomów przed rozpoczęciem terapii było niewielkie. Takiej zależności nie stwierdzono w odniesieniu do objawów o charakterze parć naglących czy nokturii.
W kolejnych rozdziałach rekomendacji AUA autorzy zwracają uwagę na potencjalne niebezpieczeństwa związane z terapią antymuskarynową. Zaleca się, żeby u pacjentów z jaskrą z wąskim kątem przesączania rozpoczęcie terapii antycholinergicznej było poprzedzone konsultacją okulistyczną. Ponadto należy zachować szczególną ostrożność o chorych ze spowolnioną motoryką przewodu pokarmowego oraz u tych osób, u których w przeszłości obserwowano retencję moczu. Niezwykle ważnym zagadnieniem, na które zwrócono uwagę jest ustalenie, czy pacjent przyjmuje doustnie preparaty zawierające jony potasu.
Leki antymuskarynowe spowalniając motorykę przewodu pokarmowego mogą przyczyniać się do zwiększonego wchłaniania potasu, prowadząc w efekcie do nieoczekiwanej hiperkaliemii.
Ze względu na fakt, że wielu pacjentów bardzo wcześnie rezygnuje z farmakterapii OAB z powodu występowania działań niepożądanych zaleca się aktywne uczestniczenie lekarzy w procesie minimalizowania ich uciążliwości dla osób przyjmujących antycholinergiki. Autorzy raportu podkreślają, że o możliwości redukcji nasilenia potencjalnych działaniach niepożądanych należy informować pacjentów jeszcze przed włączeniem terapii i zalecać przestrzeganie diety bogato-błonnikowej, włączanie do diety otrębów, wykonywanie regularnych ćwiczeń oraz dbanie o regularność wypróżnień.
Ponadto zaleca się u starszych pacjentów rozpoczynanie terapii od możliwie najmniejszych dawek i następnie ewentualne stopniowe ich zwiększanie, aż do uzyskania efektu terapeutycznego.
Brak skuteczności terapii farmakologicznej jest definiowany jako brak odpowiedzi na leczenie przy użyciu co najmniej jednego z leków, zażywanego przez okres 4-8 tygodni. Niepowodzenie może być również spowodowane występowaniem działań niepożądanych, które uniemożliwiają kontynuowanie terapii. Jeżeli pomimo stosowanie doustnej farmakoterapii nie obserwuje się poprawy w zakresie nasilenia objawów OAB, to należy rozważyć bardziej inwazyjne opcje z wykorzystaniem neuromodulacji nerwów krzyżowych lub ostrzyknięcia wypieracza pęcherza moczowego toksyną botulinową. Liczne badania kliniczne potwierdziły skuteczność toksyny w leczeniu OAB, niemniej jednak wskazana jest prawidłowa kwalifikacja chorych to tej opcji terapeutycznej.
Skuteczne leczenie nadreaktywności pęcherza moczowego wymaga holistycznego spojrzenia na pacjenta oraz uwzględnienia szeregu czynników, które mogą wpływać zarówno na efekt terapeutyczny, jak również na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Rekomendacje Amerykańskiego Towarzystwa Urologicznego niewątpliwie pomagają w wyznaczeniu właściwej drogi w procesie terapeutycznym pacjentów dotkniętych OAB.
Więcej przeczytacie Państwo w artykule dr. Pawła Miotły pt. „Farmakologia OAB – aktualne standardy postępowania”, str. 4-5, Kwartalnik NTM 1(56).
Przygotowano w oparciu o:
Gormley EA, Lightner DJ, Faraday M, Vasavada SP; American Urological Association; Society of Urodynamics, Female Pelvic Medicine. Diagnosis and treatment of overactive bladder (non-neurogenic) in adults: AUA/SUFU guideline amendment. J Urol. 2015 May;193(5):1572-80. doi: 10.1016/j.juro.2015.01.087. Epub 2015 Jan 23.