Czynniki ryzyka wystąpienia nietrzymania moczu możemy podzielić na 4 grupy:
oraz te dotyczące:
Jest najsilniejszym czynnikiem ryzyka dla wszystkich rodzajów NTM. Wraz z wiekiem następuje kumulacja innych czynników ryzyka. W związku z tym rośnie także częstość występowania i zapadalność na tę dolegliwość.
Częstość występowania NTM jest mniejsza u mężczyzn niż u kobiet w stosunku 1:2
Otyłość jest uznanym czynnikiem ryzyka dla wszystkich rodzajów NTM. Stopień otyłości koreluje z częstością występowania wysiłkowego nietrzymania moczu oraz nietrzymania moczu z parć naglących. Redukcja masy ciała powoduje zmniejszenie lub remisję objawów.
Choroby przewlekłe przebiegające z kaszlem oraz inne choroby takie jak np. cukrzyca, niewydolność serca, przewlekła choroba nerek, zakażenia układu moczowego, choroby neurologiczne (m.in. udar, stwardnienie rozsiane), onkologiczne, zaburzenie czynności poznawczych, depresja, zaburzenia snu – zwiększają ryzyko wystąpienia NTM.
Leczenie operacyjne – interwencja chirurgiczna, szczególnie w obszarze miednicy, często bywa przyczyną nietrzymania moczu bez względu na wiek i płeć.
Powodują rozciągnięcie końcowego odcinka przewodu pokarmowego i w konsekwencji ucisk na pęcherz moczowy. Prowadzi to do zmniejszenia jego pojemności oraz podrażnienia ściany. Zaparcia bywają także przyczyną uciskania na cewkę moczową. W efekcie utrudniają opróżnianie pęcherza moczowego, co doprowadza do jego nadmiernego wypełnienia, powodującego NTM z przepełnienia.
Zbyt duży wysiłek fizyczny lub aktywność fizyczna oraz uprawianie sportu wyczynowego mogą powodować wystąpienie NTM.
Mogą działać drażniąco na pęcherz nasilając objawy nietrzymania moczu.
Przyjmowanie niektórych leków np. leków diuretycznych, które mogą powodować niestabilność pęcherza moczowego czy też niektórych środków psychotropowych, które mogą wpłynąć na mechanizm zamykania cewki moczowej.
Predyspozycje genetyczne mają duży wpływ na występowanie choroby. Zauważono, że możliwość zachorowania na NTM wzrasta u krewnych w pierwszej linii.
Jej następstwem są zmiany zanikowe w unaczynieniu dolnego odcinka układu moczowego. Powikłania popromienne mogą wystąpić nawet po 30 latach od ostatniego napromieniowania.
Leczenie chemioterapeutyczne dotyczy wszystkich komórek organizmu, nie tylko tych zaatakowanych nowotworem. W związku z tym towarzyszy jej wiele skutków ubocznych, jednym z nich może być nietrzymanie moczu.
Ciąża (szczególnie mnoga) oraz porody drogami natury i zabiegowe (szczególnie liczne i dużych płodów) – związek NTM z liczbą przebytych porodów dotyczy przede wszystkim wysiłkowego nietrzymania moczu. Nietrzymanie moczu występuje ok. 3 razy częściej u kobiet po porodach siłami natury w porównaniu do porodów przez cesarskie cięcie. Wiek matki w chwili porodu również może zwiększać ryzyko wystąpienia NTM (poniżej 20 r.ż. oraz powyżej 35 r.ż.).
U przekwitających pań występuje najczęściej wysiłkowe nietrzymanie moczu. Mimowolna mikcja następuje wtedy w czasie każdej czynności, która wywołuje wzrost ciśnienia w brzuchu. Podczas menopauzy następuje zmniejszenie produkcji estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych. Estrogeny są odpowiedzialne między innymi za utrzymanie właściwej elastyczności mięśni. Ich niedobór ma negatywny wpływ na cały układ moczowo-płciowy kobiet. Mięśnie dna miednicy i cewka moczowa tracą wtedy swoją elastyczność. Mniejsza jest też zawartość kolagenu w obrębie aparatu mięśniowo-więzadłowego, który podtrzymuje narządy miednicy. Także tkanka łączna otaczająca cewkę i pęcherz moczowy ulega zubożeniu.
Często wywołują zaburzenia statyki narządów rodnych, a także prowadzą do uszkodzenia nerwów.
Przebyte zabiegi urologiczne (prostatektomia, cystektomia) – bardzo często są przyczyną wystąpienia NTM ze względu na uszkodzenie mięśni zwieracza cewki moczowej.
Rozrost stercza utrudnia prawidłowy odpływ moczu z pęcherza, co w konsekwencji może spowodować problemy z utrzymaniem moczu.
Dotyczy to w szczególności dziewczynek (przy zbyt bliskim położeniu nóg obok siebie mocz może wypływać z cewki do pochwy).
Wiąże się z nią zbyt rzadkie oddawanie moczu, które może skutkować moczeniem.
Wzmożona aktywność układu nerwowego może wpływać na nietrzymanie moczu.
Dziecko popuszcza mocz, gdyż nie zostało nauczone prawidłowego korzystania z toalety.
Najczęściej występuje u dzieci przedszkolnych, które zaabsorbowane zabawą ignorują sygnały z dolnych dróg moczowych.
Moczenie u dzieci może być jednym z objawów opóźnienia rozwojowego.
Wiele wad kręgosłupa i rdzenia kręgowego jak np. przepuklina oponowo-rdzeniowa czy rozszczep kręgosłupa zazwyczaj skutkują wystąpieniem problemu nietrzymania moczu.
Możliwe zakażenie owsikami, którego objawem może być nietrzymanie moczu.
Opracowane na podstawie: 1. W. Baranowski, A. Rogowski (red.), Uroginekologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2018. 2. E. Barcz (red.), Wstęp do uroginekologii, Via Medica, Warszawa 2017. 3. S. Bender, J. Borowski, T. Borkowski, C. Torz, P. Radziszewski, Nietrzymanie moczu, Medycyna po dyplomie, 2011 (http://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/928/original/Strony_od_MpD_2011_06-10.pdf?1468415452). 4. Poradnik dla pacjentów urologicznych i ich rodzin, red. P. Chłosta, Warszawa 2017. 5. P. Dobroński, P. Radziszewski, Nietrzymanie moczu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008. 6. T. Hessel, Specyfika nietrzymania moczu u dzieci, Kwartalnik NTM nr 67, Warszawa 2018. 7. G. Paruszkiewicz, Moczenie nocne, Kwartalnik NTM nr 10, Warszawa 2004.