W tym artykule:
Zasady refundacji środków absorpcyjnych (chłonnych) reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 października 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie.
Narodowy Fundusz Zdrowia dofinansowuje sześć rodzajów środków absorpcyjnych:
UWAGA!
Od 1 stycznia 2023 roku, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27 października 2022 r., obowiązują nowe zasady refundacji środków absorpcyjnych.
Osobom cierpiącym na nietrzymanie moczu w ramach refundacji, po spełnieniu kryterium chorobowego, przysługuje do 90 sztuk produktów chłonnych miesięcznie (tj. 3 szt. na dobę) przy 30% dopłacie pacjenta. Przyporządkowano limity do kategorii wyrobów i ich chłonności.
Zasady refundacji środków absorpcyjnych, w tym wysokość współpłacenia, są jednolite dla pacjentów z chorobą nowotworową (P.100) i pozostałych (P.101).
Warto nadmienić, że pomimo wielokrotnie zgłaszanych w ramach konsultacji społecznych postulatów środowisk pacjentów, dotyczących ujednolicenia kryterium chorobowego uprawniającego do refundacji środków absorpcyjnych, nietrzymanie moczu w dalszym ciągu jest kryterium chorobowym uprawniającym do refundacji tylko warunkowo – pacjent z nietrzymaniem moczu musi jednocześnie mieć jedną z chorób współistniejących, wymienionych w rozporządzeniu, do których należą:
Kryteria refundacji środków absorpcyjnych w Polsce uniemożliwiają m.in. osobom z wysiłkowym NTM otrzymanie refundacji na produkty chłonne.
Warto zauważyć, że obowiązujący obecnie w Polsce system zaopatrzenia w refundowane wyroby medyczne, w tym środki absorpcyjne, umożliwia pacjentowi lub jego opiekunowi indywidualny dobór optymalnego do potrzeb chorego rodzaju środka absorpcyjnego.
W refundacji dostępnych jest sześć rodzajów środków absorpcyjnych: wkłady anatomiczne (urologiczne), wkładki urologiczne, majtki chłonne, pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne oraz podkłady.
Zgodnie z cennikami refundowanych środków absorpcyjnych czterech głównych producentów (Abena, Essity, Paul Hartmann, TZMO), pacjenci mogą skorzystać z ponad dwustu pięćdziesięciu różnych produktów chłonnych, biorąc pod uwagę dostępne rodzaje oraz rozmiary. Decyzja co do wyboru typu, marki i rozmiaru produktu chłonnego należy więc wyłącznie do pacjenta i/lub jego opiekunów.
Refundacji podlegają cewniki urologiczne do 4 sztuk lub w równowartości ich kosztu cewnik silikonowy. Limit finansowania ze środków publicznych wynosi 4,00 zł za sztukę. przy odpłatności pacjenta w wysokości 30%.
Pacjentom wymagającym wielokrotnego cewnikowania pęcherza moczowego w ramach refundacji przysługuje miesięcznie do 180 sztuk cewników hydrofilowych lub zamiennie cewników niepowlekanych.
Występują trzy limity finansowania cewników hydrofilowych: 5,35 zł za sztukę dla cewnika hydrofilowego gotowego do użycia, 2,60 zł za sztukę dla cewnika hydrofilowego aktywowanego wodą oraz 0,80 zł za sztukę dla cewnika niepowlekanego. Wysokość odpłatności dla dorosłych pacjentów od 1 stycznia 2023 r. wynosi 20% (wcześniej było to 30%), dla dzieci cewniki są refundowane w pełnej kwocie.
W przypadku chorób wymagających cewnikowania pęcherza moczowego, chorób wymagających stosowania cewników zewnętrznych, nadpęcherzowego odprowadzenia moczu lub nefrostomii refundacji podlegają worki do zbiórki moczu z odpływem lub worki jednoczęściowe urostomijne (w przypadku nefrostomii) do 12 sztuk. Limit finansowania wynosi wynosi 6,50 zł za sztukę w przypadku worków do zbiórki moczu i 16,00 zł za sztukę w przypadku worków urostomijnych przy odpłatności pacjenta 0%.
Przed 1 stycznia 2023 r. przy nefrostomii możliwa była refundacja worków do zbiórki moczu w ilości do 12 sztuk w przypadku nefrostomii lub w równowartości ich nabycia inny sprzęt urologiczny (np. cewniki urologiczne, paski mocujące itp.) (z wyłączeniem jednoczesnego zaopatrzenia w worki do zbiórki moczu z odpływem do 12 sztuk). Limit finansowania wynosił 120,00 zł przy odpłatności pacjenta 0%. (lp. 98).
Obecnie lp. 98 została przeznaczona na refundację pasków do worków do zbiórki moczu (zestaw 2 szt.) lub pasów mocująco ochronnych (1 szt.) raz na 6 miesięcy. Limit finansowania ze środków publicznych wynosi 25 zł za 2 sztuki pasków do worków do zbiórki moczu albo za 1 sztukę paska mocująco-ochronnego do worków do zbiórki moczu.
Od 1 stycznia 2023 r. obowiązują dwa zlecenia:
Ustanowiono również dwa osobne zlecenia (lp.99A, lp.141A) dla pacjentów nowo operowanych z podwójnym limitem.
Obowiązują następujące kryteria przyznawania: stomia na jelicie cienkim (ileostomia), stomia na jelicie grubym (kolostomia), inne przetoki lub stomie wymagające ewakuacji fizjologicznej lub patologicznej treści z narządów, stomia na układzie moczowym (urostomia).
Rozporządzenie z dnia 27 października wprowadza nowe miesięczne limity stomijne (lp.99), w ramach których pacjenci mogą odebrać bezpłatnie worki stomijne w systemie jednoczęściowym lub dwuczęściowym lub płytki stomijne, lub worki do zbiórki moczu (urostomia), lub zestaw do irygacji (kolostomia). Wynoszą one kolejno:
przy odpłatności pacjenta na poziomie 0%.
Dla kolostomii, ileostomii i urostomii został wprowadzony oddzielny wniosek na środki do pielęgnacji (lp.141) z limitem 120,00 zł przy odpłatności pacjenta w wysokości 20%. W tym kodzie zawarto wyroby stomijne takie jak: pasty, pudry, paski, półpierścienie, pierścienie o właściwościach uszczelniających lub gojących, produkty do usuwania sprzętu stomijnego lub do ochrony skóry wokół stomii lub środki zagęszczające luźną treść jelitową.
NOWOŚĆ: pacjent z nowo wyłonioną stomią od 1 stycznia 2023 r. może liczyć na podwójny limit finasowania. Oznacza to, że lekarz wypisując chorego ze szpitala wystawia odrębne zlecenie z podwojonym limitem finansowania. Nowo operowani pacjenci ze stomią będą otrzymywali pierwszy wniosek na jeden miesiąc z podwójnym limitem (lp.99A – limit miesięczny 900,00 zł – kolostomia i ileostomia oraz 1060,00 zł – urostomia) przy odpłatności pacjenta na poziomie 0% oraz oddzielny wniosek na środki do pielęgnacji stomii (kod lp.141A – limit miesięczny 240,00 zł przy odpłatności pacjenta na poziomie 20%).
Od 2016 roku obowiązuje ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” zapewniająca pomoc rodzinom wychowującym dzieci i młodzież do 18. roku życia, z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.
Beneficjenci ustawy mają prawo między innymi do:
Od 1 lipca 2018 roku obowiązują przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności. Ustawa został uchwalona w odpowiedzi na prowadzony w Sejmie protest opiekunów osób niepełnosprawnych i ich dorosłych podopiecznych.
Ustawa wprowadziła cztery kluczowe dla pacjentów zmiany:
Pacjenci z nietrzymaniem moczu wymagający zaopatrzenia w wyroby chłonne mogą ubiegać się o zwrot kosztów ich zakupu do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) lub Miejskiego/Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS).
Organy te dysponują środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), które mogą być wykorzystane na zwrot kosztów poniesionych przez osobę niepełnosprawną.
O dofinansowanie mogą się ubiegać osoby:
Przy czym należy podkreślić, że środki są zwracane dopiero po zakupieniu danego produktu w ramach przysługującej refundacji NFZ.
W ramach I linii farmakologicznego leczenia zespołu pęcherza nadreaktywnego w Polsce refundowane są jedynie dwie substancje: solifenacyna i tolterodyna w postaci szesnastu leków (dwanaście na bazie substancji czynnej solifenacyny oraz sześć na bazie substancji czynnej tolterodyny) przy 30% odpłatności pacjenta (stan na 1.01.2023).
| SUBSTANCJA CZYNNA | WSKAZANIE | NAZWA LEKU |
|---|---|---|
| Solifenacyna | Zespół pęcherza nadreaktywnego | Adablok Afenix Beloflow Silamil Solifenacin Stada Solifurin Solinco Soreca Uronom Vesisol Vesoligo Zevesin |
| Tolterodyna | Zespół pęcherza nadreaktywnego potwierdzony badaniem urodynamicznym | Defur Urimper Uroflow SR Titlodine Tolzurin Uroflow |
Liczba refundowanych substancji czynnych nie zmieniła się od utworzenia listy w 2011 roku. Dodatkowo od 1 września 2020 roku z listy leków refundowanych usunięto lek oryginalny Vesicare zawierający substancję czynną solifenacynę. Warto przypomnieć, że lek Vesicare znajdował się na niej nieprzerwanie od 2011 roku.
W polskim systemie refundacyjnym nadal brakuje preparatów farmakologicznych nowszej generacji, jak Betmiga (mirabegron), stosowanych w II linii leczenia OAB. W chwili obecnej Polska jest jedynym krajem Unii Europejskiej, który nie refunduje II linii leczenia w zespole pęcherza nadreaktywnego.
Od 1 marca 2021 roku leki zawierające substancję czynną solifenacynę oraz substancję czynną tolterodynę zostały wpisane na listę leków dla seniorów (lista 75+) i objęte 100% refundacją dla pacjentów z zespołem pęcherza nadreaktywnego, którzy w dniu wystawienia recepty ukończyli 75. rok życia.
Oprócz wyżej wymienionych leków w refundacji znajdują się również inne leki pomocne w leczeniu OAB czy nokturii (przy czym refundowane są one w innych wskazaniach). Szczegóły przedstawia tabela poniżej.
| SUBSTANCJA CZYNNA | WSKAZANIE | NAZWA LEKU |
|---|---|---|
| Oksybutynina | Stwardnienie rozsiane | Driptane |
| Desmopresyna | Pierwotne izolowane moczenie nocne u pacjentów powyżej 6. roku życia z prawidłową zdolnością zagęszczania moczu po udokumentowaniu nieskuteczności 1-miesięcznego postępowania wspomagającego i motywującego | Minirin Melt |
Część pacjentów z wysiłkowym nietrzymaniem moczu decyduje się na farmakoterapię, pomimo, że żaden z leków badanych pod kątem stosowania w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu nie był na tyle bezpieczny i skuteczny, aby uznać go za terapię pierwszego rzutu.
W takich przypadkach niektórzy lekarze zalecają stosowanie poza zarejestrowanymi wskazaniami trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (imipraminy), inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny lub agonistów receptorów adrenergicznych alfa i beta (efedryna, pseudoefedryna, midodryna, fenylopropanolamina), powodujących wzrost napięcia zwieracza wewnętrznego. Nie są one jednak refundowane we wskazaniu wysiłkowego nietrzymania moczu.
W przypadku kobiet zastosowanie ma także estrogenoterapia stosowana dopochwowo. Celem jej stosowania jest łagodzenie objawów wysiłkowego nietrzymania moczu. Ta terapia również nie jest refundowana.
Innym środkiem farmakologicznym stosowanym w leczeniu farmakologicznym jest duloksetyna. Lek ten jest stosowany głównie w leczeniu zaburzeń depresyjnych. W takim właśnie wskazaniu figuruje na liście leków refundowanych.
| SUBSTANCJA CZYNNA | WSKAZANIE | NAZWA LEKU |
|---|---|---|
| Duloksetyna | Leczenie dużych zaburzeń depresyjnych | Depratal Dulofor Duloxetine+pharma Duloxetine Mylan Duloxetine Zentiva Dulsevia Dulxetenon Dutilox |
Od 1 września 2015 roku w ramach programu lekowego „Leczenie neurogennej nadreaktywności wypieracza (ICD-10: N31)”, refundacją objęta została toksyna botulinowa typu A we wskazaniu: nietrzymanie moczu u pacjentów dorosłych z nadreaktywnością mięśnia wypieracza pęcherza moczowego o podłożu neurogennym, po stabilnych urazach rdzenia kręgowego poniżej odcinka szyjnego oraz u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym.
Ponadto istnieje możliwość skorzystania ze świadczenia polegającego na ostrzyknięciu ściany pęcherza toksyną botulinową w ramach refundacji szpitalnej – tzw. jednorodnej grupy pacjentów (JGP). Można ją realizować w szpitalnych oddziałach urologicznych i ginekologicznych.
Od 1 kwietnia 2019 roku neuromodulacja krzyżowa jest w pełni dostępna w refundacji jako świadczenie gwarantowane w szpitalnych oddziałach urologicznych i ginekologicznych. Procedura jest dwuetapowa, co pozwala efektywniej kwalifikować pacjentów do ostatecznej implantacji.
Aktualnie 10 placówek szpitalnych jest przygotowanych do wykonywania zabiegów neuromodulacji krzyżowej (2 ginekologiczne i 8 urologicznych) – stan na 31.12.2022.
Od lat najczęściej wykonywanym typem zabiegu w wysiłkowym nietrzymaniu moczu są operacje z użyciem polipropylenowych taśm syntetycznych, tzw. operacje TOT (ang. trans obturator tape) w przypadku pierwotnego nietrzymania moczu lub operacje TVT (ang. tension free vaginal tape) w przypadku nawrotowego nietrzymania moczu.
Operacje wszczepienia taśm stanowią metodę leczenia nietrzymania moczu w pełni finansowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Wykonanie ich jest możliwe w wielu placówkach szpitalnych w Polsce, posiadających oddziały urologiczne lub ginekologiczne.
Należy jednak pamiętać o tym, aby leczenie zabiegowe nie było leczeniem I rzutu.
Inne metody leczenia zabiegowego, takie jak np. wypełniacze (ang. bulking agents) lub laseroterapia nie są w Polsce refundowane.
U kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu istnieje możliwość zastosowania innych metod leczenia operacyjnego. Opierają się one na zasadzie przywrócenia prawidłowego, wysokiego, załonowego położenia połączenia cewkowo-pęcherzowego z jego stabilizacją.
Do zabiegów operacyjnych zalicza się zatem:
U mężczyzn z wysiłkowym nietrzymaniem moczu można zastosować z kolei ostrzyknięcie okołocewkowe, męskie taśmy lub sztuczny zwieracz cewki moczowej. Operacje te są w Polsce refundowane.
Leczenie operacyjne jest w całości refundowane w ramach gwarantowanych świadczeń szpitalnych i obejmuje m.in.:
Jedną z istotnych metod leczenia jak i profilaktyki nietrzymania moczu bez względu na jego rodzaj jest fizjoterapia mięśni dna miednicy.
W Polsce żadna forma leczenia wchodząca w zakres fizjoterapii urologicznej lub uroginekologicznej nie jest refundowana przez NFZ. Nie odnotowano również jakichkolwiek sygnałów o prowadzonych pracach na rzecz zmiany tego stanu.
Brak finansowania tego typu metody leczenia nie oznacza jednak, że chorzy w ogóle nie mają do niej dostępu. Zainteresowani i posiadający zlecenie lekarskie mogą skorzystać z fizjoterapii, finansując ją z własnych środków lub korzystając z programu ćwiczeń organizowanych w ramach organizacji pozarządowych (od wielu lat regularne zajęcia z elementami ćwiczeń mięśni dna miednicy mniejszej odbywają się w oddziałach wojewódzkich Stowarzyszenia Osób z NTM „UroConti”) lub placówek komercyjnych.
W celu refundacji nowoczesnych i drogich terapii zostały stworzone programy lekowe, do których kwalifikowani są pacjenci zazwyczaj w zaawansowanym stadium choroby.
W schorzeniach układu moczowo-płciowego występują programy lekowe w zakresie leczenia: