W tym artykule:
Zasady refundacji środków absorpcyjnych (chłonnych) reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie.
Narodowy Fundusz Zdrowia dofinansowuje sześć rodzajów środków absorpcyjnych:
UWAGA!
Od 1 stycznia 2024 roku, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 października 2023 r., obowiązują nowe zasady refundacji środków absorpcyjnych.
Osobom cierpiącym na nietrzymanie moczu w ramach refundacji, po spełnieniu kryterium chorobowego, przysługuje do 90 sztuk produktów chłonnych miesięcznie przy 20% dopłacie pacjenta dorosłego oraz 10% dopłacie dzieci do ukończenia 18 r.ż. . Przyporządkowano limity do kategorii wyrobów i ich chłonności.
Zasady refundacji środków absorpcyjnych, w tym wysokość współpłacenia, są jednolite dla pacjentów z chorobą nowotworową i pozostałych. W najnowszym rozporządzeniu zlikwidowano grupy P.100 i P.101 a w ich miejscu pojawiła się jedna grupa o kodzie Y.06.016.
Warto nadmienić, że pomimo wielokrotnie zgłaszanych w ramach konsultacji społecznych postulatów środowisk pacjentów, dotyczących ujednolicenia kryterium chorobowego uprawniającego do refundacji środków absorpcyjnych, nietrzymanie moczu w dalszym ciągu jest kryterium chorobowym uprawniającym do refundacji tylko warunkowo – pacjent z nietrzymaniem moczu musi jednocześnie mieć jedną z chorób współistniejących, wymienionych w rozporządzeniu, do których należą:
Kryteria refundacji środków absorpcyjnych w Polsce uniemożliwiają m.in. osobom z wysiłkowym NTM otrzymanie refundacji na produkty chłonne.
Warto zauważyć, że obowiązujący obecnie w Polsce system zaopatrzenia w refundowane wyroby medyczne, w tym środki absorpcyjne, umożliwia pacjentowi lub jego opiekunowi indywidualny dobór optymalnego do potrzeb chorego rodzaju środka absorpcyjnego.
W refundacji dostępnych jest sześć rodzajów środków absorpcyjnych: wkłady anatomiczne (urologiczne), wkładki urologiczne, majtki chłonne, pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne oraz podkłady.
Zgodnie z cennikami refundowanych środków absorpcyjnych czterech głównych producentów (Abena, Essity, Paul Hartmann, TZMO), pacjenci mogą skorzystać z ponad dwustu różnych produktów chłonnych, biorąc pod uwagę dostępne rodzaje oraz rozmiary. Decyzja co do wyboru typu, marki i rozmiaru produktu chłonnego należy więc wyłącznie do pacjenta i/lub jego opiekunów.
Refundacji podlegają:
Występują trzy limity finansowania cewników hydrofilowych: 5,35 zł za sztukę dla cewnika hydrofilowego gotowego do użycia, 2,60 zł za sztukę dla cewnika hydrofilowego aktywowanego wodą oraz 0,80 zł za sztukę dla cewnika niepowlekanego. Wysokość odpłatności dla dorosłych pacjentów od 1 stycznia 2024 r. wynosi 10% (wcześniej było to 20%), dla dzieci cewniki są refundowane w pełnej kwocie.
Przy chorobach wymagających stosowania cewników zewnętrznych na prącie refundacji podlegają cewniki zewnętrzne do 30 sztuk. Limit finansowania wynosi 4 zł za sztukę przy odpłatności pacjenta na poziomie 30 %.
Cewniki urologiczne wewnętrzne lateksowe silikonowane do 4 sztuk lub cewnik urologiczny wewnętrzny silikonowy, których kryterium przyznawania są choroby wymagające cewnikowania pęcherza moczowego (z wyłączeniem chorób wymagających cewnikowania pęcherza moczowego powyżej 14 dni) podlegają natomiast refundacji w wysokości: 4 zł za sztukę cewnika lateksowego silikonowanego oraz 20 zł za sztukę cewnika silikonowego przy 30 % odpłatności pacjenta.
W razie wystąpienia chorób wymagających cewnikowania pęcherza moczowego powyżej 14 dni refundacji podlega cewnik urologiczny wewnętrzny silikonowy z powłoką antybakteryjną z jonami srebra w kwocie 51 zł za sztukę przy odpłatności pacjenta na poziomie 30%.
W przypadku chorób wymagających cewnikowania pęcherza moczowego, chorób wymagających stosowania cewników zewnętrznych, nadpęcherzowego odprowadzenia moczu lub nefrostomii refundacji podlegają worki do zbiórki moczu z odpływem lub worki jednoczęściowe urostomijne (w przypadku nefrostomii) do 12 sztuk. Limit finansowania wynosi wynosi 6,50 zł za sztukę w przypadku worków do zbiórki moczu i 16,00 zł za sztukę w przypadku worków urostomijnych przy odpłatności pacjenta 0%.
Limit zaopatrzenia na akcesoria mocujące wynosi z kolei 25 zł za 2 sztuki pasków do worków do zbiórki moczu albo za 1 sztukę paska mocująco-ochronnego do worków do zbiórki moczu przy odpłatności 0% dla dzieci do ukończenia 18 r.ż. oraz 10% dla pacjentów dorosłych. Zlecenie na akcesoria mocujące worki do zbiórki moczu można zrealizować 1 raz na 6 miesięcy.
Refundacja produktów stomijnych obejmuje następujące rodzaje produktów przypisanych do grupy „W”:
Od 1 stycznia 2024 r. sprzęt stomijny jest oznaczany kodem W.01 (dawniej P.099), natomiast wyroby stomijne oznaczono kodem W.02 (dawniej P.144).
W przypadku worków stomijnych w systemie jednoczęściowym lub dwuczęściowym, płytek stomijnych, worków do zbiórki moczu (urostomia) i zestawów do irygacji (kolostomia) udział pacjenta w refundacji wynosi 0%. Obowiązują następujące limity:
Udział pacjenta w refundacji wyrobów stomijnych wynosi z kolei 20% dla pacjentów dorosłych oraz 10% dla dzieci do ukończenia 18. roku życia. Limity prezentują się następująco:
Od 2016 roku obowiązuje ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin ?Za życiem? zapewniająca pomoc rodzinom wychowującym dzieci i młodzież do 18. roku życia, z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.
Beneficjenci ustawy mają prawo między innymi do:
Od 1 lipca 2018 roku obowiązują przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności. Ustawa został uchwalona w odpowiedzi na prowadzony w Sejmie protest opiekunów osób niepełnosprawnych i ich dorosłych podopiecznych.
Ustawa wprowadziła cztery kluczowe dla pacjentów zmiany:
Pacjenci z nietrzymaniem moczu wymagający zaopatrzenia w wyroby chłonne mogą ubiegać się o zwrot kosztów ich zakupu do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) lub Miejskiego/Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS).
Organy te dysponują środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), które mogą być wykorzystane na zwrot kosztów poniesionych przez osobę niepełnosprawną.
O dofinansowanie mogą się ubiegać osoby:
Przy czym należy podkreślić, że środki są zwracane dopiero po zakupieniu danego produktu w ramach przysługującej refundacji NFZ.
W ramach I linii farmakologicznego leczenia zespołu pęcherza nadreaktywnego w Polsce refundowane są jedynie dwie substancje: solifenacyna i tolterodyna w postaci osiemnastu leków (trzynaście na bazie substancji czynnej solifenacyny oraz pięć na bazie substancji czynnej tolterodyny) przy 30% odpłatności pacjenta (stan na 1.07.2024).
| SUBSTANCJA CZYNNA | WSKAZANIE | NAZWA LEKU |
|---|---|---|
| Solifenacyna | Zespół pęcherza nadreaktywnego | Adablok Afenix Aurosolin Beloflow Silamil Solifenacin Medreg Solifurin Solinco Soreca Uronom Vesisol Vesoligo Zevesin |
| Tolterodyna | Zespół pęcherza nadreaktywnego potwierdzony badaniem urodynamicznym | Defur Urimper Uroflow 2 Titlodine Tolzurin |
Liczba refundowanych substancji czynnych nie zmieniła się od utworzenia listy w 2011 roku. Dodatkowo od 1 września 2020 roku z listy leków refundowanych usunięto lek oryginalny Vesicare zawierający substancję czynną solifenacynę. Warto przypomnieć, że lek Vesicare znajdował się na niej nieprzerwanie od 2011 roku.
W polskim systemie refundacyjnym nadal brakuje preparatów farmakologicznych nowszej generacji, jak Betmiga (mirabegron), stosowanych w II linii leczenia OAB. W chwili obecnej Polska jest jedynym krajem Unii Europejskiej, który nie refunduje II linii leczenia w zespole pęcherza nadreaktywnego.
2 marca 2022 roku Minister Zdrowia wydał decyzję odmawiającą objęcia refundacją i ustalenia urzędowej ceny zbytu dla leku Betmiga. Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego producent skorzystał z możliwości wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Minister Zdrowia decyzją z 21 listopada 2022 r. utrzymał jednak zaskarżaną decyzję w mocy o nierefundowaniu tego leku.
Od 1 września 2023 roku leki zawierające substancję czynną solifenacynę oraz substancję czynną tolterodynę zostały wpisane na listę leków dla seniorów (lista 65+) i objęte 100% refundacją dla pacjentów z zespołem pęcherza nadreaktywnego, którzy w dniu wystawienia recepty ukończyli 65. rok życia.
Oprócz wyżej wymienionych leków w refundacji znajdują się również inne leki pomocne w leczeniu OAB czy nokturii (przy czym refundowane są one w innych wskazaniach). Szczegóły przedstawia tabela poniżej.
| SUBSTANCJA CZYNNA | WSKAZANIE | NAZWA LEKU |
|---|---|---|
| Oksybutynina | Stwardnienie rozsiane | Driptane Oxybutyninum Aflofarm |
| Desmopresyna | Pierwotne izolowane moczenie nocne u pacjentów powyżej 6. roku życia z prawidłową zdolnością zagęszczania moczu po udokumentowaniu nieskuteczności 1-miesięcznego postępowania wspomagającego i motywującego | Minirin Melt |
Część pacjentów z wysiłkowym nietrzymaniem moczu decyduje się na farmakoterapię, pomimo, że żaden z leków badanych pod kątem stosowania w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu nie był na tyle bezpieczny i skuteczny, aby uznać go za terapię pierwszego rzutu.
W takich przypadkach niektórzy lekarze zalecają stosowanie poza zarejestrowanymi wskazaniami trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (imipraminy), inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny lub agonistów receptorów adrenergicznych alfa i beta (efedryna, pseudoefedryna, midodryna, fenylopropanolamina), powodujących wzrost napięcia zwieracza wewnętrznego. Nie są one jednak refundowane we wskazaniu wysiłkowego nietrzymania moczu.
W przypadku kobiet zastosowanie ma także estrogenoterapia stosowana dopochwowo. Celem jej stosowania jest łagodzenie objawów wysiłkowego nietrzymania moczu. Ta terapia również nie jest refundowana.
Innym środkiem farmakologicznym stosowanym w leczeniu farmakologicznym jest duloksetyna. Lek ten jest stosowany głównie w leczeniu zaburzeń depresyjnych. W takim właśnie wskazaniu figuruje na liście leków refundowanych.
| SUBSTANCJA CZYNNA | WSKAZANIE | NAZWA LEKU |
|---|---|---|
| Duloksetyna | Leczenie dużych zaburzeń depresyjnych | AuroDulox Depratal Dulofor Duloxetine+pharma Duloxetine Mylan Duloxetine Zentiva Dulsevia Dulxetenon Dutilox |
Od 1 września 2015 roku w ramach programu lekowego „Leczenie neurogennej nadreaktywności wypieracza (ICD-10: N31)”, refundacją objęta została toksyna botulinowa typu A we wskazaniu: nietrzymanie moczu u pacjentów dorosłych z nadreaktywnością mięśnia wypieracza pęcherza moczowego o podłożu neurogennym, po stabilnych urazach rdzenia kręgowego poniżej odcinka szyjnego oraz u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym.
Ponadto istnieje możliwość skorzystania ze świadczenia polegającego na ostrzyknięciu ściany pęcherza toksyną botulinową w ramach refundacji szpitalnej – tzw. jednorodnej grupy pacjentów (JGP). Można ją realizować w szpitalnych oddziałach urologicznych i ginekologicznych.
Od 1 kwietnia 2019 roku neuromodulacja krzyżowa jest w pełni dostępna w refundacji jako świadczenie gwarantowane w szpitalnych oddziałach urologicznych i ginekologicznych. Procedura jest dwuetapowa, co pozwala efektywniej kwalifikować pacjentów do ostatecznej implantacji.
Aktualnie 13 placówek szpitalnych jest przygotowanych do wykonywania zabiegów neuromodulacji krzyżowej (3 ginekologiczne i 10 urologicznych) – stan na 15.03.2024.
Od lat najczęściej wykonywanym typem zabiegu w wysiłkowym nietrzymaniu moczu są operacje z użyciem polipropylenowych taśm syntetycznych, tzw. operacje TOT (ang. trans obturator tape) w przypadku pierwotnego nietrzymania moczu lub operacje TVT (ang. tension free vaginal tape) w przypadku nawrotowego nietrzymania moczu.
Operacje wszczepienia taśm stanowią metodę leczenia nietrzymania moczu w pełni finansowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Wykonanie ich jest możliwe w wielu placówkach szpitalnych w Polsce, posiadających oddziały urologiczne lub ginekologiczne.
Należy jednak pamiętać o tym, aby leczenie zabiegowe nie było leczeniem I rzutu.
Inne metody leczenia zabiegowego, takie jak np. wypełniacze (ang. bulking agents) lub laseroterapia nie są w Polsce refundowane.
U kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu istnieje możliwość zastosowania innych metod leczenia operacyjnego. Opierają się one na zasadzie przywrócenia prawidłowego, wysokiego, załonowego położenia połączenia cewkowo-pęcherzowego z jego stabilizacją.
Do zabiegów operacyjnych zalicza się zatem:
U mężczyzn z wysiłkowym nietrzymaniem moczu można zastosować z kolei ostrzyknięcie okołocewkowe, męskie taśmy lub sztuczny zwieracz cewki moczowej. Operacje te są w Polsce refundowane.
Leczenie operacyjne jest w całości refundowane w ramach gwarantowanych świadczeń szpitalnych i obejmuje m.in.:
Jedną z istotnych metod leczenia jak i profilaktyki nietrzymania moczu bez względu na jego rodzaj jest fizjoterapia mięśni dna miednicy.
W Polsce żadna forma leczenia wchodząca w zakres fizjoterapii urologicznej lub uroginekologicznej nie jest refundowana przez NFZ. Nie odnotowano również jakichkolwiek sygnałów o prowadzonych pracach na rzecz zmiany tego stanu.
Brak finansowania tego typu metody leczenia nie oznacza jednak, że chorzy w ogóle nie mają do niej dostępu. Zainteresowani i posiadający zlecenie lekarskie mogą skorzystać z fizjoterapii, finansując ją z własnych środków lub korzystając z programu ćwiczeń organizowanych w ramach organizacji pozarządowych (od wielu lat regularne zajęcia z elementami ćwiczeń mięśni dna miednicy mniejszej odbywają się w oddziałach wojewódzkich Stowarzyszenia „UroConti”) lub placówek komercyjnych.
W celu refundacji nowoczesnych i drogich terapii zostały stworzone programy lekowe, do których kwalifikowani są pacjenci zazwyczaj w zaawansowanym stadium choroby.
W schorzeniach układu moczowo-płciowego występują programy lekowe w zakresie leczenia: