Komisja Europejska opublikowała raport dotyczący postępów we wdrażaniu Europejskiego Planu Walki z Rakiem, który został uruchomiony w 2021 roku z inicjatywy ówczesnej komisarz ds. zdrowia, Stelli Kyriakides. Do tej pory udało się zrealizować ponad 90% zaplanowanych działań w zakresie profilaktyki, diagnostyki, terapii oraz wsparcia pacjentów po zakończeniu leczenia. Na pełne rezultaty tych inicjatyw trzeba będzie jednak jeszcze poczekać.
Plan ten został stworzony jako odpowiedź na rosnącą liczbę zachorowań na nowotwory w Europie. W 2022 roku odnotowano 2,7 mln nowych przypadków raka i 1,3 mln zgonów spowodowanych tą chorobą. Prognozy wskazują, że do 2040 roku liczba zachorowań wzrośnie o 18,3%, a liczba zgonów o 26,3%. Głównym czynnikiem wpływającym na te statystyki jest starzenie się populacji. Zgodnie z danymi Komisji Europejskiej, ekonomiczne skutki nowotworów w UE wynoszą około 100 mld euro rocznie, a koszty leczenia mogą wzrosnąć o 59% do 2050 roku.
Środki na realizację Planu pochodzą z różnych programów unijnych. Program EU4Health przeznaczył na ten cel 1,25 mld euro, z czego 220 mln już wykorzystano na 62 projekty związane z grantami, zamówieniami publicznymi i umowami administracyjnymi. Prawie połowa wydatków (49%) została przeznaczona na profilaktykę, obejmującą kampanie edukacyjne, promocję szczepień przeciwko HPV i HBV oraz działania na rzecz ograniczenia palenia tytoniu i spożycia alkoholu. Kolejne środki trafiły na badania przesiewowe (24,9%), leczenie i dostęp do terapii (13,9%), poprawę jakości życia pacjentów (6,8%) oraz zmniejszenie nierówności zdrowotnych w Europie (4,6%).
Z funduszy Horizon Europe do grudnia 2024 roku przeznaczono 2,08 mld euro na 898 projektów badawczych i innowacyjnych, w tym 488 mln euro na inicjatywę Misja Rak. Największa część środków (64%) została przeznaczona na badania podstawowe, 19% na rozwój nowych technologii diagnostycznych i terapeutycznych, 13% na badania nad nowymi metodami leczenia, a 4% na cyfryzację i analizę danych medycznych.
Program Digital Europe przekazał 250 mln euro na cyfryzację w dziedzinie onkologii, z czego 100 mln euro już wydano na rozwój sztucznej inteligencji, analizę big data oraz narzędzia diagnostyczne. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) wsparł modernizację placówek onkologicznych w Europie Środkowo-Wschodniej kwotą 7,6 mld euro, co pozwoliło na zakup nowoczesnych urządzeń do radioterapii oraz rozwój systemów e-zdrowia i telemedycyny. Natomiast środki z Funduszu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) w wysokości 28,4 mld euro posłużyły do unowocześnienia infrastruktury zdrowotnej, w tym ośrodków onkologicznych.
Zapobieganie nowotworom jest kluczowym elementem działań UE, ponieważ aż 40% przypadków można uniknąć poprzez eliminację czynników ryzyka, takich jak palenie, spożycie alkoholu, otyłość czy zanieczyszczenie powietrza. Komisja Europejska zaktualizowała Europejski Kodeks Walki z Rakiem i wprowadziła nowe zalecenia dotyczące środowisk wolnych od dymu tytoniowego. Ponadto wdrożono kampanie informacyjne na temat zagrożeń związanych z alkoholem i tytoniem oraz nowe regulacje dotyczące etykietowania napojów alkoholowych, informujące o ich potencjalnym wpływie na ryzyko zachorowania na nowotwory.
Dzięki programom Perch i Protect Europe udało się zwiększyć wskaźniki szczepień przeciwko HPV wśród 15-letnich dziewcząt i chłopców w niektórych krajach o 10-20%. Niemniej jednak osiągnięcie celu 90% wyszczepialności do 2030 roku pozostaje wyzwaniem. Ponadto Unia promuje szczepienia przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B (HBV), który odpowiada za około 50% przypadków raka wątroby w UE.
Jednym z kluczowych założeń Planu jest objęcie do 2025 roku badań przesiewowych 90% uprawnionych osób. W 2022 roku Rada UE przyjęła nowe wytyczne w tej dziedzinie. Program obejmuje nowotwory piersi, jelita grubego i szyjki macicy, a także pilotażowe badania w kierunku raka płuc, prostaty i żołądka. Unia wdraża także projekty EUCanScreen, TOGAS, SOLACE i PRAISE-U, które mają na celu udoskonalenie metod badań przesiewowych oraz ich skuteczniejszą implementację w 29 krajach.
Dzięki inicjatywie SAMIRA zwiększono dostępność radioterapii i radiofarmaceutyków. Utworzono sieć kompleksowych centrów onkologicznych (Comprehensive Cancer Centres), które mają zapewnić jednolity standard opieki w całej Europie. Program “Cancer Diagnosis and Treatment for All” umożliwia pacjentom z mniej rozwiniętych krajów korzystanie z najnowocześniejszych terapii. Ponadto rozwijane są testy genetyczne w diagnostyce nowotworów, a projekt Genomic Data Infrastructure pozwala na wymianę danych genomowych między europejskimi instytucjami.
Działania Unii obejmują także poprawę jakości życia osób po leczeniu onkologicznym. Program SmartCARE wspiera koordynację opieki nad pacjentami, a planowane wprowadzenie Karty Inteligentnego Pacjenta Onkologicznego ułatwi dostęp do dokumentacji medycznej na terenie całej UE. Utworzono także Sieć Młodych Osób, zapewniającą wsparcie psychologiczne dla pacjentów i ich rodzin.
Pomimo licznych osiągnięć, realizacja Planu Walki z Rakiem napotyka trudności, w tym nierówności w dostępie do profilaktyki i leczenia nowotworów w różnych częściach Europy. W krajach Europy Wschodniej obserwuje się mniejszą liczbę badań przesiewowych i ograniczony dostęp do innowacyjnych terapii. Dodatkowo, dezinformacja na temat szczepień HPV utrudnia realizację założonych celów. Komisja zwraca również uwagę na ograniczenia budżetowe, które wpłynęły na redukcję środków w programie EU4Health o 20%, co zmniejszyło zakres planowanych działań.
Źródło: www.mzdrowie.pl