Z danych przedstawionych w raporcie Federacji Przedsiębiorców Polskich oraz Instytutu Finansów Publicznych wynika, że do 2028 roku budżet państwa będzie musiał przekazać niemal 250 mld zł na rzecz NFZ, aby zapewnić nieprzerwany dostęp do świadczeń medycznych. Od przyszłego roku te wydatki wpłyną znacząco na poziom deficytu budżetowego, co będzie przedmiotem szczególnej uwagi Komisji Europejskiej.
Niedobory środków finansowych w systemie ochrony zdrowia stały się jednym z kluczowych problemów, z jakimi mierzy się obecny rząd. Coraz trudniej jest zapewnić bieżące finansowanie, co skutkuje m.in. trudnościami w realizacji programów lekowych dla pacjentów.
Ministerstwo Zdrowia oraz NFZ otwarcie przyznają, że sytuacja jest bardzo wymagająca. Tymczasem Minister Finansów nadal nie zatwierdził planu finansowego Funduszu na bieżący rok. Eksperci przewidują, że w kolejnych latach problem ten będzie się pogłębiał.
Raport „Finanse Ochrony Zdrowia pod ścisłym nadzorem procedury nadmiernego deficytu”, opracowany przez Federację Przedsiębiorców Polskich i Instytut Finansów Publicznych, analizuje rosnącą lukę finansową w systemie zdrowotnym. Wskazano w nim, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, w latach 2025-2028 budżet państwa powinien przekazać NFZ ponad 138 mld zł, aby spełnić wymagane ustawowo poziomy finansowania.
Jednakże autorzy raportu zwracają uwagę, że nawet tak duże środki nie wystarczą do utrzymania obecnego poziomu opieki zdrowotnej. Według ich szacunków, aby zapewnić aktualne standardy, konieczne będzie zwiększenie finansowania do niemal 249 mld zł.
Eksperci podkreślają, że w przeszłości problem ten nie był tak poważny, ponieważ NFZ dysponował wystarczającymi środkami własnymi. Obecnie jednak wpływy ze składek oraz innych źródeł są niewystarczające. Jak zauważa Łukasz Kozłowski z FPP, współautor raportu, finansowanie ochrony zdrowia ze środków budżetowych funkcjonuje od dawna, jednak w 2018 roku dotacje państwowe stanowiły jedynie 0,2 proc. PKB.
– W ostatnim czasie tempo wzrostu tych dotacji znacząco przyspieszyło. W 2023 roku luka finansowa wynosiła już 0,6 proc. PKB, w 2024 roku wzrosła do 0,8 proc. PKB. Prognozy wskazują, że do 2028 roku może osiągnąć poziom 1,7-1,9 proc. PKB – mówi Łukasz Kozłowski.
W lipcu 2024 roku Rada Unii Europejskiej, na wniosek Komisji Europejskiej, objęła Polskę procedurą nadmiernego deficytu. Oznacza to, że nasz kraj zobowiązał się do przedstawiania KE półrocznych raportów dotyczących działań zmierzających do ograniczenia deficytu budżetowego.
Celem jest redukcja deficytu o 3 punkty procentowe do 2028 roku, co nominalnie oznacza konieczność znalezienia oszczędności na poziomie 120 mld zł. W tym kontekście rosnące wydatki na zdrowie, mogące sięgnąć nawet 1,9 proc. PKB, stanowią dodatkowe utrudnienie w realizacji tego planu.
Problem ten stanie się jeszcze bardziej odczuwalny od 2026 roku, gdy budżet NFZ zostanie jeszcze ściślej powiązany z deficytem budżetowym państwa.
Zmiany wynikają z ustawy o Radzie Fiskalnej, podpisanej przez Prezydenta RP 10 stycznia 2025 roku, która zmienia m.in. ustawę o finansach publicznych wprowadzając bardziej rygorystyczne zasady stabilizującej reguły wydatkowej (SRW) dla NFZ. Nowe przepisy wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku i zostaną zastosowane przy planowaniu budżetu Funduszu na 2027 rok. Co istotne, zmiany te są częścią dostosowania polskich finansów publicznych do unijnych ram fiskalnych, stanowiących jeden z warunków Krajowego Planu Odbudowy.
W praktyce oznacza to, że każda dodatkowa kwota przeznaczona na ochronę zdrowia z budżetu państwa będzie musiała być równoważona oszczędnościami w innych sektorach lub wzrostem dochodów publicznych poprzez podwyżkę podatków i składek.
– Jeżeli rząd zdecyduje się na zwiększenie finansowania ochrony zdrowia, będzie musiał znaleźć odpowiednie środki w innych obszarach finansowanych z budżetu państwa lub zwiększyć wpływy z podatków i składek – wyjaśnia Sławomir Dudek, prezes o główny ekonomista Instytutu Finansów Publicznych.
W przeszłości rząd stosował różne rozwiązania, aby zmniejszyć wpływ dotacji na deficyt, np. przekazując NFZ obligacje Skarbu Państwa. Ponadto pierwotne plany budżetowe Funduszu były zazwyczaj niższe od ostatecznie ponoszonych wydatków. Na przykład w budżecie na 2024 rok zaplanowano wydatki NFZ na poziomie 167,2 mld zł, podczas gdy rzeczywista kwota może być wyższa o ponad 26 mld zł.
– Od 2026 roku konieczne będzie ograniczenie tych 26 mld zł w innych sektorach lub skompensowanie ich poprzez zwiększenie podatków lub składek – dodaje Sławomir Dudek.
Współautorzy raportu, Wojciech Wiśniewski i Łukasz Kozłowski z FPP, wskazują, że rząd, opracowując plany finansowania ochrony zdrowia i reformy systemu, powinien uwzględnić szerszy kontekst. Wśród propozycji ekspertów znalazły się m.in. podwyższenie składki zdrowotnej oraz jej połączenie ze składką chorobową.
Źródło: Rynek Zdrowia